Blokady rachunków umożliwia STIR – system teleinformatyczny izby rozliczeniowej. To wprowadzone w tym roku nowe narzędzie KAS. Ma ułatwić i przyspieszyć wykrywanie nadużyć.

STIR wykorzystuje algorytmy, które nie są jawne, do analizy danych pochodzących m.in. z JPK_VAT, CEIDG, KRS oraz informacji o zakładanych rachunkach bankowych. Banki oraz SKOKi są zobowiązane dostarczać izbie rozliczeniowej informacje o kontach nowo otwieranych i prowadzonych dla tzw. podmiotów kwalifikowanych. Oznacza to, że pod nadzorem są m.in. osoby prawne oraz osoby fizyczne będące przedsiębiorcami, jak również prowadzące działalność zarobkową na własny rachunek.

Eksperci z inFakt twierdzą, że wszystkie rozwiązania związane ze STIR dotyczą rachunków rozliczeniowych. Wynika z tego, że ścisła kontrola i sankcje, na jakie pozwala system, nie grożą mikroprzedsiębiorcom korzystającym z kont osobistych.

STIR nie rzadziej niż raz dziennie automatycznie ustala wskaźnik ryzyka dla podmiotu kwalifikowanego. Następnie o podmiotach o podwyższonym wskaźniku ryzyka informowany jest szef Krajowej Administracji Skarbowej, a także banki i SKOKi. Co istotne, sami zainteresowani, czyli np. przedsiębiorcy, nie otrzymują takiej wiadomości. Algorytmy systemu badają 5 obszarów ryzyka: ekonomiczne, geograficzne, przedmiotowe (narażenie na nadużycia konkretnej branży), powiązania między firmami, behawioralne.

Szef KAS może zarządzić blokadę rachunku firmy na czas do 72 godz. Dzieje się tak, jeśli dane wskazują, że np. firma może wykorzystywać banki lub SKOK-i do wyłudzeń skarbowych lub do czynności, które mogą do nich bezpośrednio prowadzić. Na takie postanowienie nie przysługuje zażalenie.

Szef KAS może przedłużyć czas blokady do 3 miesięcy, jeżeli wg niego zachodzi uzasadniona obawa, że podmiot nie wykona zobowiązania podatkowego przekraczającego równowartość 10 tys. euro. Na taką decyzję można już złożyć zażalenie.

– Obecnie system monitoruje ponad 5,6 mln rachunków podmiotów kwalifikowanych. Na podstawie tych danych system „uczy się” działania i być może jego pierwsze analizy nie będą do końca trafione – zauważa Piotr Ciszewski, ekspert ds. podatków w inFakt.

Według niego z danych na październik wynika, że w wyniku działania STIR zablokowano 20 rachunków bankowych, w tym 17 na więcej niż 72 godz. W ten sposób zabezpieczono około 6 mln zł, co pokazuje skalę działania danego mechanizmu.

– STIR działa w oparciu o uczenie maszynowe, więc w miarę funkcjonowania i uzupełniania go coraz większą ilością danych powinien być coraz bardziej precyzyjny – twierdzi ekspert.

Do tej pory, zgodnie z informacją Ministerstwa Finansów, STIR wskazał około 26 tys. podmiotów wysokiego i podwyższonego ryzyka wykorzystania sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych.