Informacje są skierowane do wszystkich podatników VAT, działających w branży elektronicznej. Celem jest uświadomienie przedsiębiorcom niebezpieczeństwa nieświadomego uczestnictwa w przestępczym procederze. Jako największe obszary ryzyka narażone na wyłudzanie VAT-u lub unikanie zapłaty należności budżetowych z tego tytułu wskazano w przypadku branży elektronicznej handel telefonami komórkowymi, tabletami i konsolami do gier. Zdaniem ministerstw rozmiary zjawiska, charakter i cechy procederu uprawniają do stwierdzenia, że za przekrętami stoi zorganizowana przestępczość.

Ministerstwa podają, czym charakteryzują się transakcje wykorzystywane w oszustwach w podatku VAT. Otóż typową cechą zjawiska według listu jest wykorzystanie w łańcuchu transakcji tzw. „znikającego podatnika’, który nie odprowadza podatku do budżetu, a jednocześnie żąda jego zwrotu na dalszym etapie. Taka fikcyjna konstrukcja służy do uzyskania uprzywilejowanej pozycji rynkowej, umożliwiając oferowanie towarów po cenach obniżonych o wartość podatku. W liście stwierdzono, że w tę najpopularniejszą formę oszustwa na VAT zaangażowanych jest kilka, a nawet kilkanaście podmiotów zarejestrowanych dla celów VAT w Polsce i innych państwach UE. Skutkiem procederu jest możliwość zagrożenia konkurencyjności dla uczciwych przedsiębiorców poprzez zaniżanie cen. Traci też budżet państwa w wyniku wyłudzeń. Przypomniano, że w razie uczestniczenia w procederze oszustwa przepisy przewidują wyłączenie lub ograniczenie w odliczaniu VAT-u naliczonego przy nabyciu towarów.

Jak działa mechanizm oszustwa
Ministerstwa informują, że przedmiotem obrotu są towary nabyte w ramach transakcji dostawy wewnątrzwspólnotowej. Pierwszym nabywcą towarów na terytorium kraju jest, z reguły, podmiot pełniący rolę tzw. „znikającego podatnika’ składający lub nieskładający deklaracji, ale finalnie nigdy nieodprowadzający podatku do urzędu skarbowego. Podmiot tego typu z reguły zgłasza siedzibę w tzw. „wirtualnym biurze’, w którym nie są wykonywane żadne czynności, jakich należałoby oczekiwać, mając na uwadze branżę i rozmiary (skala obrotów) działalności. Zazwyczaj całkowicie niemożliwy jest bezpośredni kontakt z osobami formalnie reprezentującymi podmiot. Opisany pierwszy, na obszarze Polski, podmiot dokonuje szybkiej (najczęściej w tym samym lub kolejnym dniu) sprzedaży towaru do kolejnych podmiotów – ogniw łańcucha. Podmioty te formalnie spełniają obowiązki związane z rozliczeniami podatku od towarów i usług. Ich głównym celem nie jest jednak zysk na transakcji, a jedynie wydłużenie łańcucha obrotu. Często są to spółki specjalnie w tym celu utworzone. Autorzy ostrzeżenia zwracają uwagę, że rolę taką, świadomie lub w wyniku niezamierzonego uczestnictwa mogą pełnić także prawidłowo działający przedsiębiorcy. Finalnie towar trafia do ostatniego, w łańcuchu krajowych dostaw, podmiotu. Ten dokonuje ponownej sprzedaży towaru za granicę w ramach eksportu lub wewnątrzwspólnotowej dostawy przy zastosowaniu preferencyjnej stawki VAT 0% i występuje o zwrot podatku, który faktycznie nie został zapłacony na wcześniejszym etapie obrotu. W innym przypadku towar, po cenie zaniżonej o wartość VAT, który nie został nigdy na wcześniejszych etapach obrotu odprowadzony w wyniku zastosowania oszukańczego mechanizmu, trafia na rynek.

Istotną rolę w obrocie towarami elektronicznymi odgrywają centra logistyczne. Najczęściej towar jest tam przechowywany praktycznie przez cały czas, od etapu „znikającego podatnika’ poprzez kolejne etapy obrotu, niezależnie od ilości firm uczestniczących w łańcuchu transakcji. Zmiany kolejnych właścicieli odbywają się w bardzo krótkim czasie (do kilkunastu minut w ciągu dnia) na podstawie mailowych dyspozycji. Fizycznie sprzęt elektroniczny wywożony jest z centrum logistycznego na jednym z ostatnich etapów obrotu. Trafia do magazynu ostatniego na terytorium Polski podmiotu, skąd w ramach wewnątrzwspólnotowych dostaw wywożony jest za granicę, często do zlokalizowanego tam centrum logistycznego. Ten sam towar może być ponownie przywieziony do Polski w celu powtórzenia procederu. W rzeczywistości towar, który sprowadzany jest do naszego kraju często w ogóle nie trafia do sprzedaży detalicznej na polskim rynku.

Cechy podejrzanych transakcji
W liście podano charakterystyczne, najczęściej powtarzające się cechy transakcji wykorzystywanych w procederze oszustwa (pojedyncze cechy z poniższego wykazu nie muszą automatycznie stanowić przejawu oszustwa – zastrzegają oba resorty):

• dostawcą jest nowopowstała firma, z najniższym kapitałem zakładowym, a jej właścicielem lub reprezentantem jest osoba bez doświadczenia w branży, często obcokrajowiec (pochodzący z krajów trzecich, spoza UE),
• podmiot, szczególnie przy dużej skali działalności, zgłasza siedzibę firmy pod adresem, pod którym brak jest oznak prowadzenia działalności gospodarczej (tzw. „wirtualne biuro’) lub w wynajętym lokalu mieszkalnym,
• dostawcy i odbiorcy w łańcuchu dostaw często zmieniają się bez żadnego ekonomicznego uzasadnienia (pojawiają się nowe firmy, ponownie uruchamiane są przedsiębiorstwa po zmianach udziałowców),
• występuje „odwrócony łańcuch obrotu’. Na normalnie funkcjonującym rynku, zazwyczaj towar sprzedawany jest od producenta, poprzez duże hurtownie i następnie mniejszych dystrybutorów, do sprzedawcy detalicznego. W obrocie dokonywanym z zamiarem oszustwa w VAT, towar jest sprzedawany przez szereg mniejszych podmiotów do dużych dystrybutorów, którzy dokonują wywozu tego towaru poza granice RP,
• towary są oferowane w dużych ilościach, a partie towarów z reguły nie są dzielone,
• towary mają wysoką wartość, często ich cena jednostkowa jest niższa od ceny rynkowej,
• dostawca nie dąży do zawarcia kontraktu handlowego przewidującego dłuższą współpracę,
• towary często nie są ubezpieczane, mimo ich wysokiej wartości,
• organizatorzy procederu, bez wyraźnego powodu, wskazują od kogo towar można/trzeba/ kupić albo do kogo można/ należy/ sprzedać,
• niestandardowo, biorąc pod uwagę wartość transakcji, krótkie terminy płatności, transfer środków finansowych, na kolejnym etapie, najczęściej na rachunki bankowe w krajach trzecich,
• w oszustwo są zaangażowane podmioty z co najmniej dwóch krajów członkowskich UE, wykazujące transakcje wewnątrzwspólnotowe (handel transgraniczny),
• nieuzasadniona, duża liczba podmiotów biorących udział w obrocie (w normalnych warunkach rynek dąży do wyeliminowania zbędnych pośredników w obrocie, by uzyskać jak najwyższą marżę, natomiast w oszustwie podatkowym łańcuch obrotu jest nienaturalnie długi),
• marże na transakcjach są (stosunkowo) niskie dla większości firm w łańcuchu i często stanowią stałe kwoty, a negocjacje cenowe z reguły nie mają miejsca,
• towar, przez kolejne etapy obrotu, zazwyczaj przechowywany jest w tym samym centrum logistycznym, a nie pod adresem sprzedawcy,
• zachodzi szybka wymiana handlowa, towary są odsprzedawane natychmiastowo bez magazynowania.

W przypadku zetknięcia się z opisanym procederem, resorty apelują o informowanie kontroli skarbowej, pod adresem kontrola.skarbowa@mofnet.gov.pl lub organów ścigania, o wszelkich próbach uwikłania przedsiębiorcy w oszukańczy proceder.