Przed przeczytaniem niniejszego dokumentu prosimy
o zapoznanie się z ogólnymi warunkami licencjonowania systemu Windows
Server. Można je znaleźć:

– w wydaniu
specjalnym CRN Polska z października 2012, 
str. 12 – patrz www.crn.pl/dwutygodnik-crn/21–2012,

– na 
www.microsoft.com/pl-pl/server-cloud/windows-server/editions.aspx.

Licencjonowanie Windows
Server w scenariuszach wirtualizacyjnych jest identyczne, bez względu na
stosowany wirtualizator (VMware vSphere, Microsoft Hyper-V, Citrix XenServer lub inny).

Przedstawione warunki licencjonowania środowisk wirtualnych
dotyczą, oprócz systemu Windows Server, także oprogramowania System Center 2012
oraz pakietów: Core Infrastructure Suites (CIS) i Enrollment for Core
Infrastructure (ECI – dla minimum 25 hostów).

 

Podstawowe
zasady

• Licencje Windows Server na potrzeby wirtualizacji
przypisuje się do sprzętu (serwera), a nie do maszyn wirtualnych.
Z posiadanej i przypisanej do serwera sprzętowego licencji (hosta)
wynikają prawa do uruchamiania na nim określonej liczby maszyn wirtualnych,
w zależności od edycji systemu Windows Server.

• Licencje OEM przypisywane są do sprzętu tylko raz, na cały
okres jego eksploatacji. W licencjonowaniu grupowym przypisanie można
zmieniać, lecz nie częściej niż co 90 dni.

• Wcześniejsze, niż po upływie 90 dni, przypisanie licencji
do innego hosta może nastąpić jedynie w przypadku trwałej awarii sprzętu,
powodującej wycofanie licencjonowanego urządzenia z użycia.

• Przypisywanie licencji nie jest dokonywane na poziomie
interfejsów administracyjnych systemu Windows Server, lecz powinno odbywać się
w prowadzonym w tym celu arkuszu kalkulacyjnym lub narzędziu
raportowym, systematycznie aktualizowanym. Z prowadzonej dokumentacji
powinno wynikać, do którego serwera fizycznego przypisana jest konkretna
licencja. Ze względu na brak możliwości zmiany przypisania częściej niż co 90
dni licencje nie powinny być grupowane w pule, lecz inwentaryzowane
oddzielnie.

• W przypadku stosowania rozwiązań HA (klastrowanie),
Live Migration / vMotion, DRS/DynamicOptimization/PRO wymagane jest posiadanie
odpowiednich praw wirtualizacyjnych dla wszystkich maszyn wirtualnych, które
potencjalnie mogą zostać uruchomione w tym samym czasie na danym hoście,
nawet wówczas gdy takie uruchomienie będzie krótkotrwałe.

• Nie jest możliwe rozdzielanie na różne hosty tej samej
licencji ani praw wirtualizacyjnych z niej wynikających.

 

• Licencja Windows Server
2012 Datacenter pozwala na uruchamianie nielimitowanej liczby VOSE (Virtual
Operating System Environment)* na maksymalnie 2-procesorowym hoście,
a licencja Windows Server 2012 Standard – 2 VOSE na maksymalnie
2-procesorowym hoście. W wersji Windows Server 2008 R2 było to
odpowiednio: edycja Datacenter – nielimitowana liczba VOSE, Standard
– 1 VOSE, Enterprise – 4 VOSE.

• Korzystając z Windows Server 2012, można używać
wersji (oraz edycji) niższych (np. 2008 R2), obowiązują wówczas zasady
licencjonowania wersji 2012. Przykładowo licencja Windows Server 2012 Standard
przypisana do danego hosta pozwala na używanie na nim dwóch VOSE Windows Server
2008 R2 Standard.

• Można przypisywać
więcej niż jedną licencję Windows Server do danego hosta. Na przykład
przypisanie dwóch licencji Windows Server 2012 Standard do danego hosta pozwoli
na uruchamianie czterech VOSE.

PODSUMOWANIE: Licencje
przypisane do danego hosta muszą obejmować maksymalną liczbę maszyn wirtualnych
(VOSE), które mogą być jednocześnie na nim uruchomione, bez względu na rodzaj
stosowanego wirtualizatora (VMware, Microsoft, Citrix czy inny).

 

* VOSE (Virtual Operating System Environment) – środowisko wirtualnego systemu operacyjnego, jest terminem licencyjnym Windows Server odnoszącym się do maszyn wirtualnych (VM).

 

Przykłady:

 




1 host, 1 procesor, 2 maszyny wirtualne

 

Pojedynczy host wyposażony
w jeden procesor, na którym będą działać dwie maszyny wirtualne. Do hosta
należy przypisać pojedynczą licencję Windows Server 2012 Standard.
Licencja obejmuje dwa procesory (host ma tylko jeden) i zapewnia prawa
wirtualizacyjne dla dwóch maszyn wirtualnych.

W tym przykładzie
możliwe jest działanie Windows Server 2012 Standard (lub wersji poprzednich) na dwóch maszynach wirtualnych na tym hoście.

 

 




1 host, 2 procesory, 4 maszyny wirtualne

 

Edycja Standard daje prawo
do uruchomienia dwóch środowisk wirtualnego systemu operacyjnego (VOSE), lecz
klient potrzebuje czterech maszyn wirtualnych z Windows Server 2008R2.
Pojedyncza licencja Windows Server 2012 Standard nie będzie wystarczająca, ale
przypisanie do hosta dwóch takich licencji zapewnia prawa wirtualizacyjne do
uruchamiania czterech maszyn wirtualnych (2 x 2 VOSE).

 

 




1 host, 2 procesory, 10 maszyn wirtualnych

 

W takim przypadku możliwe jest zastosowanie opcjonalnie
dwóch edycji Windows Server 2012: Standard (5 licencji) lub Datacenter (1
licencja).

Pięć licencji Windows Server 2012 Standard pozwoli uruchomić
odpowiednią liczbę maszyn wirtualnych (5 x 2 VOSE). Koszt licencji
(sugerowana cena dla klienta końcowego według cennika Open NL) wynosi 5 x
1004 euro = 5020 euro.

Jedna licencja edycji Windows Server 2012 Datacenter daje
nieograniczone prawa wirtualizacyjne na hoście i obejmuje do dwóch jego
procesorów. Takie rozwiązanie będzie kosztowało 1 x 5470 euro.

Jeśli nie jest przewidywane przekroczenie liczby 10 maszyn
wirtualnych na hoście, pięć licencji Standard będzie optymalnym finansowo
wyborem. Jeśli jednak spodziewany jest w przyszłości wzrost liczby maszyn
wirtualnych, wówczas warto dodatkowo wydać 450 euro na jedną licencję
Datacenter , bo w zamian zyskuje się za elastyczność edycji
Datacenter i nie trzeba kontrolować liczby VM’ów na hoście.

PODSUMOWANIE: Dziesięć
maszyn wirtualnych (10 VOSE) jest liczbą graniczną, jej przekroczenie na hoście
1- lub 2-procesorowym skłania do rozważenia zakupu edycji Datacenter, której
zastosowanie dla jedenastu lub więcej maszyn wirtualnych jest tańsze niż
odpowiednia liczba edycji Standard.

 

 




1 host, 4 procesory, 4 maszyny wirtualne Jest
to konfiguracja rzadko spotykana, lecz dobrze obrazująca przykład wyliczenia.

 

Licencja Windows Server 2012 Standard/Datacenter obejmuje
dwa procesory. W tym przypadku host jest wyposażony w cztery
procesory, co wymaga zastosowania dwóch licencji Standard, co z kolei zapewni
również prawo do uruchomienia czterech maszyn wirtualnych.

Zakładając, że na tym
czteroprocesorowym serwerze będzie działało 300 maszyn wirtualnych, wystarczą
dwie licencje Datacenter, które obejmują po dwa procesory każda oraz
nielimitowaną liczbę maszyn wirtualnych.

 

 




1 host z 320 procesorami logicznymi (10
szesnastordzeniowych procesorów z technologią Hyperthreading)

 

Wirtualizator Windows
Server 2012 Hyper-V
może obsłużyć 320 procesorów logicznych na hoście. Może to być na przykład
dziesięć 16-rdzeniowych procesorów Intela z technologią Hyperthreading.
W przypadku licencjonowania nie jest istotne liczenie rdzeni
w procesorach ani procesorów logicznych. Wymagane jest kontrolowanie
liczby procesorów fizycznych (CPU).

W omawianym przypadku
hosta 10-procesorowego wymagane będzie pięć licencji WS 2012 Standard lub
Datacenter w zależności od liczby uruchamianych maszyn wirtualnych.

 

Klastry

Błędy w stosowaniu zasad
licencyjnych dotyczą przede wszystkim klastrów. Należy pamiętać, że licencje
przypisywane są do hostów (serwerów fizycznych), nie do maszyn wirtualnych
i nie mogą „przemieszczać się” po hostach tak, jak na poziomie technicznym
mogą być migrowane maszyny wirtualne. Przepisanie licencji do innego hosta nie
jest możliwe, gdy jest to licencja OEM, a licencje nabyte
w pozostałych modelach zakupowych (Open, Volume Licensing) mogą być
przypisywane do innych maszyn nie częściej niż co 90 dni.

Maszyny wirtualne mogą być
przenoszone z jednego hosta na drugi, musi jednak zostać spełniony
następujący warunek: do docelowego hosta są przypisane odpowiednie licencje
gwarantujące wystarczające prawa wirtualizacyjne (na odpowiednią liczbę możliwych
instancji VOSE). Innymi słowy, prawa do uruchamiania określonej liczby maszyn
wirtualnych wynikające z licencji nie mogą być grupowane w łączną
pulę w ramach klastra, a w konsekwencji maszyny wirtualne
dowolnie dystrybuowane na hostach. Każdy host (serwer fizyczny) powinien być
licencjonowany osobno.

Stosowanie mechanizmów
automatyzujących przenoszenie maszyn wirtualnych pomiędzy hostami klastra nie
zwalnia użytkownika od konieczności przypisania do hosta odpowiedniej liczby
licencji. Prawidłowym podejściem jest przypisanie do każdego hosta
w klastrze takiej liczby licencji, aby zapewniały one prawa
wirtualizacyjne dla maksymalnej liczby maszyn wirtualnych, które mogą zostać
uruchomione na danym hoście (czyli tak zwane zwymiarowanie do maksymalnego możliwego
użycia).

W praktyce oznacza to, że
w przypadku środowisk wirtualnych o większej skali najbardziej
ekonomicznym rozwiązaniem będzie stosowanie licencji Datacenter, które
dodatkowo uwalniają
użytkowników od konieczności kontrolowania
maksymalnej liczby maszyn wirtulanych na każdym hoście. Gdy
licencjonowanie hostów jest prawidłowe, nie ma przeszkód, aby przenosić VOSE
pomiędzy hostami, do których przypisane są licencje OEM, jak również te
pochodzące z innych programów zakupowych (Open, Volume Licensing).

Dla przypomnienia: powyższe zasady są identyczne dla
wszystkich wirtualizatorów (VMware, Hyper-V, Citrix i innych).

 

Przykłady:


 





2 hosty z 1 procesorem każdy, 4 maszyny wirtualne

 

Powszechnym błędem jest
traktowanie takiej instalacji jako jednego hosta z trzema maszynami
wirtualnymi i drugiego hosta z jedną maszyną wirtualną. Są to dwa
hosty, a na każdym z nich może zostać uruchomionych do czterech
maszyn wirtualnych.

W poprzedniej wersji Windows Server 2008 R2 należałoby
zastosować dwie licencje Enterprise (po jednej dla każdego hosta). Edycja
Enterprise
nie jest już dostępna w ramach oferty Windows Server 2012. Klienci mają
wybór pomiędzy WS 2012 Standard a Datacenter w zależności od potrzeb
wirtualizacyjnych. W przedstawionej sytuacji do każdego hosta powinny
zostać przypisane po dwie licencje Windows Server 2012 Standard, czyli łącznie
cztery licencje.

 




2 hosty z 2 procesorami każdy, 10 maszyn
wirtualnych łącznie

 

Dziesięć maszyn
wirtualnych na dwóch hostach w klastrze oznacza sytuację, w której
wszystkie dziesięć maszyn może znaleźć się na tym samym hoście. Istnieją dwie
możliwości licencjonowania hostów na potrzeby uruchamiana do dziesięciu maszyn
wirtualnych na każdym z nich. Można przypisać do obu hostów po pięć
licencji Windows Server 2012 Standard (2 hosty x 5 licencji x
2 VM’y). Łączny koszt dziesięciu licencji wyniesie 10 040 euro.

Alternatywnie można zastosować po jednej licencji Datacenter
na każdym hoście, których koszt wyniesie 2 x 5470 euro =
10 940 euro. Wyższy o 900 euro łączny koszt pozwoli jednak
dowolnie zwiększać liczbę maszyn wirtualnych w przyszłości, bez
konieczności kontroli przenoszenia maszyn wirtualnych pomiędzy hostami. Gdyby
w omawianym przykładzie łączna liczba maszyn wirtualnych była wyższa od
dziesięciu (np. 11),
wymagane byłoby przypisanie do każdego hosta aż sześciu licencji Standard.
Oznacza to, że zastosowanie licencji Datacenter nie tylko gwarantowałoby
większą elastyczność w przyszłości, ale także byłoby tańsze.

 

 




2 hosty z 2 procesorami każdy, 20 maszyn
wirtualnych w klastrze

 

W przypadku gdy liczba
maszyn wirtualnych w klastrze przekracza dziesięć, wybór edycji Datacenter
jest zawsze tańszy. Każdy z hostów jest wyposażony w dwa procesory,
więc wymaga jednej licencji Datacenter. Dla dwóch hostów potrzebne będą łącznie
dwie licencje.

Dołączanie
kolejnych serwerów fizycznych do
klastra, wyposażonych w maksymalnie dwa procesory, będzie wymagało
zastosowania jednej licencji Datacenter dla każdego dodatkowego hosta. Na
wszystkich maszynach klastra będzie mogło działać dowolnie wiele VOSE Windows
Server 2012.

 

 




Wiele hostów, wiele maszyn wirtualnych, 4 procesory
w każdym hoście

 

Gdy maszyn jest wiele, zawsze bardziej ekonomiczne będzie
stosowanie licencji Windows Server w edycji Datacenter. Wówczas właściwą
liczbę licencji będzie determinowała jedynie liczba fizycznych procesorów
(CPU). W przedstawionym przypadku wszystkie hosty mają po cztery
procesory, więc potrzebne są po dwie licencje Windows Server 2012 Datacenter na
każdy z nich.

Próg opłacalności dla licencji Standard w zastosowaniach
wirtualizacyjnych to dziesięć maszyn wirtualnych dla pojedynczej maszyny
niesklastrowanej lub w obrębie wszystkich hostów klastra. Gdy maszyn
wirtualnych jest jedenaście i więcej, stosowanie licencji Datacenter jest
nie tylko wygodniejsze, ale i zawsze tańsze.

 

 

Live
Migration poza klaster

W przypadku przenoszenia maszyn wirtualnych poza klaster, co
jest możliwe w Windows Server 2012, należy również zapewnić właściwe prawa
wirtualizacyjne na hoście docelowym, tak aby mógł on przyjąć dodatkowe maszyny
wirtualne.

 

Hyper-V
Server 2012

Hyper-V Server jest
oprogramowaniem darmowym, jednak podobnie jak każdy inny alternatywny
wirtualizator nie zapewnia licencji na
wirtualizowane systemy operacyjne, w szczególności Windows Server. Należy
je uzyskać poprzez nabycie i przypisanie odpowiednich licencji Windows
Server do hosta. Mechanizm Hyper-V jest wbudowany w Windows Server 2012,
może zostać również bezpłatnie pobrany jako odrębna aplikacja ze stron
Microsoft.

* VOSE (Virtual
Operating System Environment) – środowisko wirtualnego systemu operacyjnego,
jest terminem licencyjnym Windows Server odnoszącym się do maszyn wirtualnych
(VM).