Segment VoIP: rośnie powoli, ale jednak rośnie

Najistotniejszymi dla polskiego rynku telekomunikacyjnego wydarzeniami, które miały miejsce w 2009 r., według UKE były: porozumienie zawarte między Telekomunikacją Polską i prezesem Urzędu Komunikacji Elektronicznej, prace nad megaustawą oraz zjawisko konwergencji usług telekomunikacyjnych. Porozumienie między operatorem a urzędem podpisano 22 października 2009 r. Zobowiązuje TP między innymi do działań zmierzających do poprawy współpracy z operatorami alternatywnymi. Telekomunikacja Polska ma zawierać z przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi umowy zgodnie z trybem oraz wzorami określonymi w ofertach ramowych. A także odrębne porozumienia dotyczące warunków współpracy. Jednym z głównych postanowień zapisanych w dokumencie jest zobowiązanie TP do wybudowania lub zmodernizowania co najmniej 1,2 mln łączy szerokopasmowych. Z kolei ustawa o wspieraniu rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych, nad którą prace trwały przez cały rok 2009, została uchwalona przez Sejm 7 lipca 2010 r. Sprawę ustawy poruszaliśmy we wcześniejszych numerach (patrz: „Internet w każdym domu”, CRN Polska nr 12/2009, „Wreszcie zarobią na Internecie”, CRN Polska nr 10/2010). Za stosunkowo nowe zjawisko w Polsce UKE uznało konwergencję usług telekomunikacyjnych. Polega ona na oferowaniu przez operatorów pakietów zawierających usługi przesyłu głosu, danych, wideo oraz mobilne. Rynek konwergencji w naszym kraju dopiero raczkuje, m.in. ze względu na niski poziom rozwoju infrastruktury. Usługi wiązane, zawierające transmisję TV, wymagają wyższych przepływności niż te, które oferowane są za pośrednictwem sieci dostępowej miedzianej, najbardziej rozbudowanej w Polsce. Usługi triple play są natomiast coraz bardziej popularne w sieciach telewizji kablowych, które posiadają nowoczesną infrastrukturę światłowodową. Jednak na rynku konwergencji w początkowej fazie dominują operatorzy telefonii ruchomej.

DOSTĘP DO INTERNETU

W 2009 r. odnotowano wzrost liczby mieszkańców dysponujących dostępem do Internetu na poziomie 2,5 punktu procentowego.

Dzięki temu wskaźnik obejmujący zarówno stacjonarny, jak i mobilny dostęp do Internetu osiągnął w naszym kraju około 15,8 proc. Wartość polskiego rynku usług dostępu do sieci stacjonarnych i mobilnych w 2009 r. wynosiła 4,07 mld zł (liczona przychodami ze sprzedaży usług klientom końcowym). Oznacza to wzrost o 7,9 proc. w stosunku do wyników roku 2008. Najpopularniejszą usługą podłączenia do Internetu była Neostrada.
Jeśli chodzi o stacjonarne łącza szerokopasmowe, na koniec 2009 r. ich liczba wyniosła około 5,16 mln. Przybyło więc 720 tys. łączy w stosunku do roku poprzedniego (przyrost o 16,3 proc.). Dostępność stacjonarnych usług szerokopasmowych w przeliczeniu na 100 mieszkańców wzrosła o 1,9 punktu procentowego i osiągnęła 13,6 proc. Liczba gospodarstw domowych z dostępem szerokopasmowym wzrosła o około 5,3 punktu procentowego, więc w 2009 r. korzystało z niego prawie 39 proc. gospodarstw (przyrost między 2007 i 2008 wynosił około 2 punktów procentowych).
Operatorzy sieci mobilnych odnotowali zwiększenie liczby użytkowników modemów 2G/3G. Możliwe – mówi się w raporcie UKE – że część z nich to no-wi użytkownicy, którzy zdecydowali się korzystać z Internetu mobilnego oferowanego przez operatorów GSM. Pozostali to przypuszczalnie osoby, które postanowiły uniezależnić się od połączenia stacjonarnego. Za pośrednictwem sieci komórkowych z dostępu do Internetu w 2008 r. korzystało w naszym kraju 1,06 mln użytkowników. Na koniec 2009 ich liczba wyniosła 2,1 mln (przyrost o 98 proc.). Znacząco wzrósł również w porównaniu z końcem 2008 r. poziom penetracji dostępem mobilnym do Internetu w przeliczeniu na 100 mieszkańców. W zeszłym roku odnotowano przyrost w wysokości 2,7 punktu procentowego, co w stosunku do 2008 r. oznaczało przyrost o 96 proc. 

RYNEK ISP

W posiadaniu mniejszych operatorów telekomunikacyjnych jest 15,8 proc. detalicznego rynku usług szerokopasmowych w Polsce.

Większość ISP wykorzystuje technikę sieci lokalnych Ethernet lub WLAN i świadczy usługi w mniejszych miastach i na terenach podmiejskich. Konsumenci z dużych miast mają możliwość uzyskania stałego dostępu do Internetu za pośrednictwem sieci będących własnością lokalnych dostawców ISP, świadczących usługi między innymi z wykorzystaniem technologii bezprzewodowej transmisji danych. Liczba zakończeń sieciowych należących do małych dostawców ISP wahała się w 2009 r. w od kilkunastu do kilku tysięcy i była najczęściej uzależniona od skuteczności działań operatora w pozyskiwaniu abonentów lub ograniczeń wynikających z zasięgu sieci dostępowej. Lokalni przedsiębiorcy zapewniający dostęp do Internetu również rozszerzają ofertę o usługi dodatkowe dla klientów indywidualnych. W raporcie UKE przytoczono dane na ten temat pochodzące z badania NASK przeprowadzonego w 2009 r. wśród polskich ISP. Największa liczba małych providerów świadczy usługi telefoniczne i transmisji głosu w technice VoIP. W miastach poniżej 50 tys. mieszkańców jest ich 37 proc., w skupiskach od 50 tys. do 200 tys. mieszkańców – 47 proc., a w miastach liczących więcej niż 200 tys. – 25 proc. Hostingiem zajmuje się odpowiednio 29, 33 i 36 proc. ISP, a usługami IPTV odpowiednio 7, 12 i 5 proc. Internet Service Providerów. Hosting częściej jest świadczony w dużych miastach (powyżej 500 tys. mieszkańców) przez operatorów posiadających więcej niż 50 klientów indywidualnych.

Jeśli chodzi o oferowaną przez operatorów ISP przepływność, to wyższe szybkości częściej zapewniają firmy obsługujące więcej niż 1000 klientów i głównie w dużych miastach. Operator dysponujący jedną szybkością z reguły oferuje najniższą: w 19 proc. przypadków – 512 kb/s, a w 38 proc. – do 1 Mb/s.

PRÓBA REGULACJI RYNKU IP

3 marca 2010 r. Komisja Europejska wydała decyzję zobowiązującą prezesa UKE do wycofania projektów dotyczących rozdziału peeringu i tranzytu w Polsce (urząd wszczął postępowanie w sprawie uregulowania tych rynków 18 listopada 2009 r. po przeprowadzeniu analiz świadczenia usługi wymiany ruchu IP typu peering z siecią telekomunikacyjną TP oraz krajowego rynku świadczenia usługi wymiany ruchu IP typu tranzyt). W przeciwieństwie do regulatora komisja nie dopatrzyła się dominującej pozycji Telekomunikacji Polskiej w tym segmencie. Zdaniem UKE natomiast operator narodowy kontroluje rynek wymiany ruchu IP i dyktuje warunki małym ISP, żądając od nich wysokich opłat za dostęp do swej sieci. Silna pozycja TP powoduje, że każdy operator, by działać jako dostawca Internetu, musi mieć dostęp do użytkowników końcowych sieci TP. Według regulatora oznacza to zanik wolnej konkurencji, bo operatorowi alternatywnemu bardziej zależy na dostępie do sieci TP niż odwrotnie. Urzędnicy europejscy uważają natomiast, że ceny dostępu spadają, choć rynek wymiany ruchu nie jest kontrolowany. O sprawie pisaliśmy w CRN nr 18/2009 („I bądź tu Salomonem”) oraz CRN nr 3/2010 r. („Nie trzeba dzielić rynku internetowego”).

CHARAKTERYSTYKA RYNKU IP

UKE wyróżnia trzy modele świadczenia usług telefonii IP. Pierwszy obejmuje przedsiębiorstwa, które realizują usługi VoIP za pośrednictwem sieci dostępowej IP własnej lub obcej za pomocą aplikacji umożliwiającej użytkownikowi inicjowanie i przyjmowanie połączeń głosowych. Połączenia takie realizować można między użytkownikami tej samej usługi bez wykorzystania numeracji z Planu Numeracji Krajowej. Potentatem w tej kategorii na rynku polskim jest GG Network, który ma użytkowników w 99 proc. korzystających z tego modelu (7 mln). Wynik jest skutkiem popularności komunikatora Gadu-Gadu.

W drugim modelu są usługi VoIP świadczone przez przedsiębiorstwa telekomunikacyjne za pośrednictwem własnej sieci dostępowej IP. Umożliwiają one użytkownikowi inicjowanie i przyjmowanie połączeń telefonicznych z sieci zewnętrznych stacjonarnych lub ruchomych. Klienci TP stanowią prawie 50 proc. wszystkich korzystających z VoIP w tym modelu (w porównaniu z 2008 r. liczba klientów TP spadła w 2009 o prawie 8 proc.). Co czwarty odbiorca korzystał z usług VoIP w Multimedia Polska. Operator zanotował w porównaniu z rokiem 2008 ponad 9-proc. wzrost liczby klientów. Trzecim operatorem na rynku VoIP, z udziałem wynoszącym 13,5 proc., była w 2009 r. Netia. Największy przychód w zeszłym roku zanotowano natomiast w Multimedia Polska (31,9 proc.), następnie w Netii (20,4 proc.) oraz w TP (13 proc.). Liczba użytkowników w tym modelu świadczenia usług wzrosła w porównaniu z 2008 r. o 13,5 proc., wolumen ruchu o 24,8 proc., a przychody operatorów, jak pisaliśmy na początku – o prawie 35 proc.
Trzeci model stosują przedsiębiorstwa, które świadczą usługi VoIP za pośrednictwem sieci dostępowej IP innego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego. Udziały operatorów działających w tym modelu rozkładają się dość równo. Przekroczyły próg 10 proc. bądź się do niego zbliżyły: Netia (17,2 proc.), Net-Telecom (16,5 proc.), FreecoNet (15,7 proc.), Peoplefone (15,6 proc.), Vars (10 proc.), Tartel (9,6 proc.). Wolumen ruchu w porównaniu z 2008 r. wzrósł o 83 proc., a przychody operatorów z tytułu świadczenia usług w technologii VoIP za pomocą sieci innego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego – o 34 proc.

MARCIN WÓJCIK
Presales Engineer D-Link

Czerpiąc z dotychczasowych doświadczeń, możemy stwierdzić, że trend wprowadzania usług IPTV oraz wszelkich usług dodanych (typu VoD) będzie się nasilał. Coraz liczniejsi operatorzy modernizują swoje sieci i przystosowują je do ruchu multicastowego, będącego najlepszym sposobem serwowania bardzo dużej liczby kanałów wizyjnych dużej liczbie odbiorców. W założeniu sieci muszą przesyłać programy telewizyjne o wysokiej rozdzielczości (HD). Muszą też umożliwiać świadczenie usług dodatkowych, uatrakcyjniających ofertę danego operatora (np. monitoring wizyjny osiedli lub parkingów osiedlowych). Zatem w projektach sieci operatorskich preferuje się rozwiązania gigabitowe z obsługą najnowszej adresacji IP w wersji 6. Według raportu UKE za rok 2009 rozwój usług IPTV jest nieunikniony, a jego tempo zależy od restrukturyzacji sieci dostępowych operatorów ISP. Wiąże się to z nakładami finansowymi i specyfiką wdrożeń w sieciach operatorskich, które wymagają bardzo dokładnego planowania i pracy często na żywej infrastrukturze, która nie znosi przerw w działaniu ani niestabilności już wprowadzonych usług sieciowych. D-Link przygodę z IPTV rozpoczął z gliwicką grupą SGT (Śląska Grupa Telekomunikacyjna), prekursorem usług multicastowych, która przymierzała się do wprowadzenia na rynek usługi telewizyjnej przeznaczonej do wdrożenia w sieciach Ethernet. Obecnie w pełni funkcjonalny produkt nosi nazwę Jambox i jest przeznaczony dla operatorów ISP, którzy chcą rozszerzyć dotychczasowe usługi dostępu do Internetu czy telefonii IP o telewizję IP lub inne działania interaktywne.

JAN WYRWIŃSKI
prezes zarządu FreecoNet Tlenofon

Naturalną drogą rozwoju dla najsilniejszych operatorów rynku VoIP jest rzucenie rękawicy tradycyjnym niezależnym operatorom telekomunikacyjnym. Coś, co jeszcze nie tak dawno wydawało się marzeniem, wraz z dynamicznym rozwojem rynku staje się faktem. Biorąc pod uwagę liczbę użytkowników i generowany ruch telefoniczny, platforma FreecoNet tylko w niewielkim stopniu ustępuje mniejszym z tych operatorów. A ma przewagę w postaci dużo niższych cen połączeń telefonicznych, umożliwia oferowanie bardziej zaawansowanych usług dodanych i rozmowy telefoniczne w jakości HD. Szczególnie szybko rośnie zainteresowanie usługami VoIP wśród firm, które dzięki redukcji opłat stałych mogą zaoszczędzić nawet 80 proc. kosztów usług telekomunikacyjnych. Przedsiębiorstwa mogą też liczyć na korzyści związane z usprawnieniem wielu obszarów swojej działalności dzięki usługom dodanym. To właśnie wśród klientów biznesowych operatorzy tradycyjni będą najszybciej tracić klientów na rzecz najsilniejszych operatorów VoIP. Na rynku działa wielu mniejszych dostawców usług, którzy jednak nie mają szans w konkurowaniu z operatorami tradycyjnymi. Dlatego będzie postępować proces konsolidacji, w wyniku którego pozostanie kilku operatorów VoIP. Na początku 2010 r. doszło do fuzji Tlenofonu

WALDEMAR OPAŁKA
przewodniczący Rady Nadzorczej PAGI

Sądzimy, że VoIP będzie główną techniką wykorzystywaną do świadczenia usług głosowych w Polsce. W naszej opinii operatorzy telekomunikacyjni, w tym komórkowi, będą notowali spadek przychodów z tradycyjnych usług głosowych. W efekcie kilku wyspecjalizowanych operatorów VoIP może zdominować ten sektor. Operatorzy telekomunikacyjni, tacy jak PAGI, którzy oferują dostęp do Internetu i usługi przesyłu danych, umocnią swoją pozycję. Jeśli chodzi o możliwości rynkowe przedsiębiorstw ISP, to one istnieją, ale muszą być uważnie rozpoznane. Dla firmy zainteresowanej rynkiem mieszkaniowym szanse rozwoju leżą w małych miastach i nowo powstających osiedlach na obrzeżach większych ośrodków miejskich. Mniejszy ISP może tam rozwinąć konkurencyjną działalność z uwagi na lepszą znajomość lokalnego rynku i niższe koszty ogólne.PAGI współpracuje z firmami i instytucjami od ponad 14 lat, wciąż szukając nowych dróg rozwoju usług bezprzewodowych. Koncentrujemy się na działalności w Warszawie oraz na terenach komercyjnych i przemysłowych w jej okolicy. Działamy na dużym terytorium, na którym dostęp do infrastruktury światłowodowej jest utrudniony, i na tym korzystamy.